Rydym angen chi! - helpwch ni adnabod ac atal 'ymledwyr y dyfodol'
Rydym yn ymgysylltu gyda garddwyr a rhanddeiliaid pwysig i adnabod ac atal 'ymledwyr y dyfodol'. Mi fyddwn yn rhoi ffocws mewn chwe lleoliad (gweler map). Byddwn yn edrych ar blanhigion addurnol yn eich gardd i weld pa rhai sy'n lledaenu a hefyd i'w gweld oddi allan i erddi (megis ardaloedd gwarchodedig cyfagos).

Garden Escapers Location Map © NWWT
Beth ydi rhywogaethau ymledol?
Yn fyd-eang ac yma yng Nghymru, mae planhigion addurnol sy’n lledaenu o erddi yn un o’r prif ffynonellau o rywogaethau ymledol sy'n chael effaith niweidiol ar ein bywyd gwyllt cynhenid. Mae'r rhan fwyaf o'r planhigion addurnol rydyn ni’n dod ar eu traws yn ein gerddi yn anfrodorol ond nad ydynt yn achosi problemau. Fodd bynnag, rydym yn labelu nifer bach fel rhywogaethau ymledol oherwydd eu bod wedi dianc gerddi ac yn effeithio ar yr amgylchedd, yr economi, ein hiechyd a’r ffordd rydyn ni’n byw. Mae rhywogaethau ymledol wedi cael eu hadnabod yn fyd-eang fel un o'r prif pum bygythiad i natur, a gallant ddod yn fwy o broblem oherwydd yr argyfwng hinsawdd.
Mae enghreifftiau o rywogaethau ymledol yn cynnwys clymog Japan (Reynoutria japonica), cennin trionglog (Allium triquetrum), crib-y-ceiliog (Crocosmia × crocosmiiflora) a clychau'r-gog Sbaenaidd (Hyacinthoides hispanica). Mae rhywogaethau sydd ddim yn ymledol ar hyn o bryd ond gyda photensial i fod yn ymledol yn cynnwys enghreifftiau fel 'chocolate vine' (Akebia quinata), bachgen llwm (Leycesteria formosa) ac blodyn-y-gwynt Japaneaidd (Anemone × hybrida).
Cyfarfod y tîm Dianc o Erddi
Dr Tomos Jones - Rheolwr Prosiect

Tomos Jones © University of Reading
Mae diddordeb arbennig Tomos mewn adnabod planhigion addurnol a allai ddianc o erddi a dod yn ymledol yn y gwyllt. Mae'n frwd dros gynnwys y cyhoedd mewn materion amgylcheddol ac mewn cyfathrebu am wyddoniaeth. Mae hyn wedi cynnwys arddangosfa addysgol a enillodd aur yn y Parth Darganfod yn Sioe Flodau Chelsea y Gymdeithas Arddwriaethol Frenhinol yn 2019 gyda Phrifysgol Reading. Yn frodor o Ynys Môn, mae Tomos yn mwynhau chwilio am degeirianau yng Ngogledd Cymru a thu hwnt ac mae’n arddwr brwd.
E-bost: Tomos.Jones@northwaleswildlifetrust.org.uk
Ffôn: 07726358228
Lisa Toth - Swyddog Prosiect

Lisa Toth, Garden Escapers Project Officer © Lisa Toth
Mae Lisa yn arddwriaethwraig ac mae hi wedi’i hyfforddi’n broffesiynol fel Dylunydd Gerddi. Mae ganddi gymwysterau gan yr RHS, Capel Manor a’r London College of Garden Design yn Kew, sy’n goleg enwog iawn.
Mae ganddi ddiddordeb arbennig mewn dylunio plannu. Mae Lisa'n gweithio gyda'i chleientiaid ar beth i'w blannu, sut dylent reoli eu gerddi yn well a sut i osgoi rhywogaethau ymledol. Mae hi nawr yn cyfrannu ei gwybodaeth helaeth am blanhigion addurnol at brosiect Dihangwyr Gerddi! Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru.
Mae Lisa yn mwynhau beicio a cherdded, nofio gwyllt, ioga ac archwilio cefn gwlad Cymru gyda’i chi. Mae hi'n siarad Almaeneg a Sbaeneg a ‘mae hi’n dysgu Cymraeg ar hyn o bryd’.
E-bost: Lisa.Toth@northwaleswildlifetrust.org.uk
Ffôn: 07940924416
Ellen Williams – Swyddog Cyfathrebu a Marchnata
Mae Ellen yn angerddol am yr amgylchedd naturiol, ar ôl bod yn aelod gweithgar o fforwm ieuenctid Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru ers nifer o flynyddoedd a chwblhau ei hyfforddeiaeth cadwraeth yn 2019. Mae ganddi gymwysterau mewn hanes ac astudiaethau treftadaeth ac, yn ddiweddar, cwblhaodd interniaeth mewn cyfathrebu a marchnata. Mae hyn wedi rhoi dealltwriaeth ddyfnach iddi o ystod o faterion amgylcheddol a’r gwaith y mae YNGC yn ei wneud.
Bydd Ellen yn parhau â’i siwrnai fel rhan o’r tîm Dihangwyr Gerddi, gan gefnogi’r prosiect drwy helpu i godi ymwybyddiaeth o rywogaethau ymledol posibl ar gyfryngau cymdeithasol, rheoli’r wefan, a thrwy ddatblygu arddangosfa addysgol.
Alex Carey - Swyddog Cefnogi Rhywdwithiau Natur
Gyda phrofiad amrywiol ar draws sawl sefydliad, mae Alex yn arbenigo mewn rheoli busnes, gan ganolbwyntio ar ddadansoddi data, optimeiddio prosesau, a gweinyddu cyllid. Fel Swyddog Cefnogi Rhwydwaith Natur, mae Alex yn chwarae rhan ganolog wrth gefnogi’r tîm Dihangwyr Gerddi i gyflawni’r prosiect o fewn y gyllideb ac ar amser, gan sicrhau bod holl amcanion y prosiect yn cael eu cyflawni’n llwyddiannus.
Mae hoffter Alex o’r awyr agored yn cynnwys archwilio gwarchodfeydd natur lleol a llecynnau o harddwch naturiol, hobi sydd wedi’i wreiddio’n ddwfn mewn angerdd i gefnogi YNGC gyda’i chenhadaeth i adfer byd natur.
Gwyliwch Tomos yn trafod sut gall garddwyr arbed lledaeniad rhywogaethau ymledol:
How can gardeners stop the spread of invasive species? © Garddio a Mwy, S4C

Allium triquetrum ©LisaToth
Oes planhigion yn lledaenu yn eich gardd?
Rydym isio clywed amdanynt! Dewch yn 'wyddonwyr dinesig' trwy eu cofrestru ar Plant Alert.
.
Tri ‘chyngor doeth’ ar sut allwch helpu
Dysgu sut i Fynd at Wraidd y Mater ac amddiffyn yr amgylchedd wrth fwynhau eich gardd.
Nabod eich planhigion
Dewiswch y planhigion cywir ar gyfer eich gardd, pwll neu nodwedd dwr. Lawrlwythwch eich canllaw am ddim ar blanhigion i ddefnyddio yn lle rhywogaethau ymledol.

Know what you grow, Garden Escapers © NWWT
Stopio rhag lledaenu
Cadwch eich planhigion yn eich gardd - peidio eu plannu, neu adael iddynt dyfu, yn y gwyllt.

Stop the spread © NWWT
Compostio â gofal
Cael gwared ar ddeunydd nad oes ei eisiau, fel planhigion, gwreiddiau, hadau a phennau hadau yn gyfrifol. Darganfod pa blanhigion ymledol gall ddim eu compostio a sut i gael gwared arnynt yn ddiogel.

Compost with care © NWWT
Am fwy o wybodaeth ar sut gall garddwyr arbed rhywogaethau ymledol ewch i:

Garden Escapers logo ©
Llyfrgell adnoddau
Darganfod arweiniad ar sut i atal rhywogaethau ymledol a rhai all fod yn ymledol rhag cydio.
Darganfod adnoddau dysgu Cyngor doeth ar arfer gorau
Bod yn ymwybodol o'r deddfwriaeth diweddaraf Cyngor doeth i weithwyr proffesiynol
Gallwch hefyd gysylltu efo ni:

®Lottery Heritage Fund in partnership with Welsh Government