Y Garddwr Cyfrifol

1. Os ydych chi ar fin cychwyn ardal newydd sy'n llawn chwyn, gorchuddiwch hi â haenau trwchus o domwellt fel cardbord neu ddeunydd arall sy'n pydru yn naturiol ymhell ymlaen llaw i ladd unrhyw blanhigion drwy eithrio golau.
2. Gorchuddiwch ardaloedd tyfu llysiau moel dros y gaeaf gyda thomwellt naturiol neu orchuddion tir athraidd y gellir eu hailddefnyddio flwyddyn ar ôl blwyddyn.
3. Ystyriwch dyfu gwrtaith gwyrdd i amddiffyn a gwella'r pridd mewn ffordd fwy naturiol (gweler hefyd bwynt 11).
4. Chwynnwch chwyn parhaus â llaw megis tafol, taglys, mieri, a danadl.
5. Cadwch ar ben eich chwyn ar ddechrau'r tymor tyfu cyn iddynt gael cyfle i fynd yn rhemp. Ychydig ac yn aml yw'r dull gorau.
6. Parhewch i chwynnu’n ysgafn trwy gydol y tymor tyfu.
7. Derbyniwch y gellir gadael rhai planhigion fel dant y llew, ysgall a danadl yn ardaloedd cywir eich gardd, gan eu bod yn hynod fuddiol i beillwyr a phlanhigion bwyd ar gyfer llawer o larfâu glöyn byw.
8. Defnyddiwch ofod agos yn eich bordors a'ch gwely llysiau er mwyn lleihau'r lle i chwyn dyfu.
9. Ceisiwch osgoi cael pridd noeth yn eich bordors.
10. Tyfwch blanhigion fel Cwmffri mewn ardaloedd problemus lle mae chwyn fel marchwellt yn barhaol, gall eu twf cryf drechu chwyn problemus fel marchwellt a gallwch ddefnyddio dail Cwmffri ar gyfer cymaint o bethau yn yr ardd. (gweler porthiant hylif cartref).
11. Defnyddiwch Alelopathi er mantais i chi. Gall y dull hwn mae planhigion yn ei ddefnyddio i drechu planhigion eraill fod yn effeithiol iawn yn yr ardd organig.
12. Cofiwch... dim ond planhigyn sy'n tyfu yn y lle anghywir yw chwyn. Rheolwch eich chwyn peidiwch â'u dadwreiddio!
13. Gwnewch eich gwrtaith hylif cartref eich hun o ddanadl, cwmffri, baw neu dom... a chymaint mwy!

1. Peidiwch â defnyddio cemegau! Byddwch yn lladd pob peth byw, a dyfalwch pa bryfed fydd y cyntaf i ddychwelyd!

2. Byddwch yn amrywiol yn eich plannu gardd, po fwyaf o fathau o blanhigion rydych chi'n eu tyfu (gan gynnwys chwyn!), po fwyaf y byddwch yn lledaenu'r pwysau neu'n lleihau effaith plâu ar eich planhigion o ddewis.

3. Mae amrywiaeth o blanhigion a chynefinoedd hefyd yn dda ar gyfer denu ysglyfaethwyr naturiol. Gan fod llawer o blâu gardd yn isel i lawr yn y gadwyn fwyd, byddant yn wynebu llai o siawns o ffynnu.

4. Ewch ati i greu llawer o wahanol gynefinoedd. Plannwch fordors llawn neithdar ar gyfer peillwyr, coed ffrwythau, coed brodorol, dolydd a gwrychoedd. Ewch ati i greu pentyrrau boncyff a cherrig a gwneud nodweddion dŵr fel pyllau. Mae gan ardd ddeinamig iach lawer o drigolion ac i ryw raddau bydd yn gofalu amdani ei hun.

5. Derbyniwch bod rhywfaint o'r achosion o blâu yn eich gardd yn digwydd ar hap. Yn y gwanwyn mae llawer o dwf ir ac felly llawer o bryfed sugno ir, ond os yw eich gardd yn iach, bydd yr ysglyfaethwyr yn bwyta a bydd y cyfnod brig yn mynd heibio.

6. Dysgwch weld y gwahaniaeth rhwng ffrindiau a gelynion, fel yna gallwch archwilio planhigion a 'gwasgu neu olchi' plâu posibl i ffwrdd.

7. Archwiliwch blanhigion yn rheolaidd, nid yw datrysiadau untro yn gweithio yn yr ardd, ac os ydych chi'n dal pethau'n gynnar gallwch gael effaith fawr.

8. Bwydwch adar yn eich gardd, gan y byddant yn gwledda ar eich pryfed duon a'ch pryfed gleision wrth aros eu tro wrth y porthwyr.

9. Plannu planhigion sy’n ategu eu gilydd.

10. Amrywogaethau gwydn.

11. Dewisiadau amgen organig. Mae garlleg yn wyrthiol!

• Os oes gennych chi lawer o wlithod a malwod dewiswch blanhigion nad ydyn nhw'n eu hoffi megis Aquiliga, Glesyn y Coed, pig-yr-aran, Lafant, Briwlys, Rhosmari, Bysedd y Cŵn, Briweg a mwy.

• Rhowch rwystrau o amgylch eich planhigion nad ydyn nhw'n hoffi eu croesi fel gwastraff llechi, graean, gronynnau coffi, gwlân neu gregyn wedi'u malu. Gall cynhyrchion fel gwellt mwynol fod yn effeithiol iawn.

• Plannwch ychydig o blanhigion 'aberthol' ychwanegol yn eich bordors neu wely llysiau.

• Casglwch wlithod sy'n ymgynnull o dan estyll pren a ddefnyddir fel llwybrau mewn gardd randir.

• Trapiau gwlithod gyda chwrw neu rin burum ynddynt - gwnewch yn siŵr bod yr ymylon ychydig uwchben y ddaear er mwyn osgoi chwilod daear a phryfed buddiol eraill rhag syrthio i mewn.

• Anogwch lyffantod a brogaod i'ch gardd gan eu bod yn 'reolwyr gwlithod' rhagorol felly meddyliwch am greu pwll neu ardal wlyb. Mae hwyaid a gwyddau hefyd yn ystyriaeth dda iawn ar gyfer rheoli gwlithod.

• Mae planhigion cryf, iach yn tueddu i gael eu gadael ar eu pennau eu hunain, dylech sicrhau bod eich planhigion mewn cyflwr da ac yn cael eu plannu allan ar yr adeg gywir. Bydd twf cryf yn dianc rhag plâu o'r fath; ystyriwch hefyd faethu iechyd eich pridd ar gyfer iechyd planhigion mwy hirdymor a gwydnwch rhag plâu.

Y dewis arall gorau o bell ffordd yw gwneud eich compost eich hun. Nid yw’n anodd, ac mae’n rhan gwbl hanfodol o unrhyw ardd organig. Fodd bynnag, os nad oes gennych chi eich compost eich hun, mae ansawdd cynhyrchion di-fawn wedi gwella dros y blynyddoedd ac mae compostau di-fawn o ansawdd da ar gael i’w prynu. Gwnewch yn siŵr eich bod yn prynu’r hyn sydd arnoch ei angen ar gyfer pob tymor yn unig gan nad yw’n cadw’n dda o flwyddyn i flwyddyn.

Dyma rai syniadau am sut gallwch chi wneud cymysgeddau compost gwahanol yn dibynnu ar y defnydd terfynol:

Rydym ni’n annog pawb sy'n gallu i wneud eu compost di-fawn eu hunain.

Mae tri phrif fath y gallai fod eu hangen arnoch chi:

• Compost potio ar gyfer potio eginblanhigionCymysgwch ddeilbridd wedi'i dorri'n dda, compost gardd a lom (pridd).

• Compost potio ar gyfer planhigion awyr agored mwy, mwy sefydledig.Ychwanegwch faetholion ychwanegol at y gymysgedd uchod ar ffurf gwrtaith wedi pydru’n dda neu gompost llyngyr os oes gennych chi beth.

• Compost ar gyfer hadauMae hyn yn fwy heriol, a gallai fod yn werth ei brynu i sicrhau ei fod yn rhydd o hadau neu glefydau diangen. Os na allwch ddod o hyd i gompost hadau di-fawn, ewch ati i ridyllu compost di-fawn cyffredinol i gael gwared ar unrhyw ddarnau mawr. Os ydych chi'n barod am yr her, ceisiwch wneud eich un eich hun gyda chymysgedd 1:1 o ddeilbridd a rhisgl.

Gellir gwneud deilbridd trwy roi eich dail mewn pentwr, mewn bag mawr neu gornel wedi’i gorchuddio gyda rhwyd lle na fydd y dail yn chwythu i ffwrdd. Gadewch am flwyddyn neu fwy a bydd gennych chi’r cemegion aeddfedu pridd mwyaf prydferth. Mae'n isel mewn maetholion a gellir ei gymysgu fel yr awgrymir i wneud y cymysgeddau perffaith.

• Casgenni dŵr / tanciau: buddsoddwch beth amser ac ychydig o arian mewn arbed dŵr glaw... mae'n werth pob gostyngiad! Yn well i'ch planhigion.

• Y planhigyn cywir yn y lle cywir. Os oes gennych chi bridd sy'n draenio’n rhydd neu ran sych o'r ardd yna mae'n werth edrych i mewn i blanhigion sy'n gallu gwrthsefyll cyfnodau o sychder, sy'n aml yn tarddu o ranbarthau poethach fel y Canoldir neu blanhigion alpaidd sy'n gallu goroesi heb fawr o ddyfrio.

• Taenu gwellt yw un o'r ffyrdd gorau o warchod lleithder yn eich pridd, mae hefyd yn amddiffyn pridd noeth rhag yr elfennau, ac os ydych chi'n defnyddio gwellt organig mae'n torri i lawr yn araf ac yn cael ei ymgorffori gan y mwydod. Mae taenu hefyd yn helpu i ennill y frwydr gyda chwyn!

• Tyfwch lawer o orchudd daear o amgylch gwaelod eich planhigion fel perlysiau e.e. roced Twrcaidd.

• Peidiwch â thrafferthu dyfrio lawnt sefydledig... mae gan laswellt allu anhygoel i dyfu'n ôl pan fydd y glaw yn dychwelyd.

• Bydd arbed hadau — flwyddyn ar ôl blwyddyn yn datblygu planhigion sydd wedi'u haddasu'n fwy i'ch gardd ac yn fwy abl i oroesi eithafion tywydd.

• Rhowch gynnig ar ‘Beidio Palu': mae llawer o fanteision i’r dull hwn. Mae pridd heb ei balu yn cynnig strwythur gwell, mwy cadarn o leiaf na lom wedi'i rannu, sy'n llai gwydn i eithafion tywydd.

• Mae gan Garden organic wefan dda os ydych chi am gael gwybod mwy am arddio newid yn yr hinsawdd.

• Mae ail-bwrpasu gwrthrychau cartref i'w defnyddio yn yr ardd yn ffordd wych o ymestyn oes deunyddiau gydag egni wedi'i fewnosod.

• Ewch yn ddi-blastig neu os nad oes opsiwn arall, prynwch gynhyrchion hir o ansawdd da e.e. hambyrddau hadau cryf.

• Gwneud yn y cartref... mae digon o syniadau i'w gweld ar-lein.

• Edrychwch ar faint o wastraff rydych chi'n ei gynhyrchu yn eich gardd a’u dileu fesul un!

• Gwneud eich compost eich hun!