Bryn Ifan

Mae Bryn Ifan i'r de o Gaernarfon, lle mae Penrhyn Llŷn yn dechrau ymffurfio. Saif ar lethrau gogledd-ddwyreiniol y mynyddoedd sy'n cynnwys Yr Eifl, yn rhedeg i lawr i'r iseldiroedd sy'n mynd tua'r de i Borthmadog. Gan ei fod yn agos at yr arfordir, mae gwyntoedd de-orllewinol llawn glaw yn effeithio'n fawr arno.

Mae'n 450 o erwau o dir cymysg, sy'n cynnwys glaswelltir iseldir a thir comin uchel (gyda Bryn Ifan yn unig yn dal hawliau pori'r comin). Mae’n cynnwys gwlybdir sy'n cael ei bori, y mae rhan ohono’n Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA), a llain ucheldirol o dir pori garw, rhedyn sylweddol ac allgreigiau.  

Mae’n helpu i gyflawni ein blaenoriaeth o gynyddu tir a reolir yn weithredol ar gyfer adferiad byd natur. Yma, byddwn yn rhoi bywyd gwyllt yn ganolog mewn rhwydwaith lleol o gynefinoedd llawn bywyd gwyllt. Byddwn yn gweithio gyda ffermwyr cyfagos; gan obeithio dangos dyfodol gyda'n gilydd ar gyfer ffermio da byw, cynhyrchu bwyd a bywyd gwyllt. Bydd Bryn Ifan hefyd yn gadael i ni ddangos sut gall datrysiadau sy’n seiliedig ar natur mewn amaethyddiaeth gefnogi cymdeithas drwy helpu i wrthsefyll newid yn yr hinsawdd drwy, er enghraifft, dal a storio carbon.

• Byddwn yn gweithio gyda chymunedau a ffermwyr lleol drwy ymgynghori a digwyddiadau i sicrhau'r buddion diwylliannol, economaidd ac amgylcheddol ehangach gorau posibl.
• Byddwn yn dryloyw ym mhopeth fyddwn yn ei wneud a byddwn yn annog cyfranogiad gan bobl leol yn y cynlluniau ar gyfer y fferm yn y dyfodol.
• Byddwn yn rhoi amser i ddeall y tir a'i hanes.
• Byddwn yn cynnal arolygon pridd, llystyfiant, ffiniau, trin stoc, mwyngloddio, archaeoleg, mynediad a bywyd gwyllt fel sail i'n cynlluniau.
• Byddwn yn edrych ar sut mae'r tir wedi cyfrannu at amaethyddiaeth leol, sut mae'n cyd-fynd â systemau ffermio cyfagos, a sut mae wedi newid dros filoedd o flynyddoedd.
• Os yw'r tir yn wael ar gyfer da byw a bywyd gwyllt ar lethrau'r ucheldir byddwn yn gwneud gwaith adfer coetiroedd a fydd yn cael ei bori yn ysgafn ymhen amser efallai fel rhan o’n gwaith cadwraeth.                    
• Os yw'r tir yn gyfoethog mewn bywyd gwyllt byddwn yn sicrhau ei fod yn ffynnu, ac os yw'r tir yn dda ar gyfer amaethyddiaeth, gyda ffermwyr lleol, byddwn yn ymchwilio ac yn cynllunio sut gall cynhyrchu bwyd a bywyd gwyllt lwyddo gyda'i gilydd i helpu fel sail i ddyfodol i ffermio yng Nghymru.
• Byddwn yn parhau â'r trefniadau mynediad cyhoeddus presennol ac yn gweld sut gellir rheoli mynediad pellach heb beryglu anghenion bywyd gwyllt a da byw. Byddwn yn cynnal digwyddiadau a gweithgareddau dwyieithog, ac yn cynnwys pobl leol a phlant ysgol yn nyfodol Bryn Ifan.

Ar hyn o bryd, ychydig o wybodaeth sydd gennym am y bywyd gwyllt sy’n defnyddio’r tir, ac mae'n flaenoriaeth i ni ddod i wybod mwy. Rydym yn gwybod bod yr ehedydd a chorhedydd y waun yn magu ar yr ucheldir. Yr ardal fwyaf adnabyddus yw Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig Cors y Wlad, gwlybdir sy'n gartref i löynnod byw gan gynnwys o glöyn byw prin britheg y gors, y gwalch-wyfyn gwenynaidd ymyl gul, y troellwr bach, ac amrywiaeth eang o blanhigion y gwlybdir. Yr iseldir yw'r ardal rydym yn ei deall leiaf, ond rydym yn gwybod bod yno ysgyfarnogod, dyfrgwn a thylluanod gwynion.

Mae’r daith gerdded yn Llwybrau Gwyllt: Gwarchodfeydd Natur a Thu Hwnt! yn cynnwys Gwarchodfa Natur Caeau Tan y Bwlch ac yn dilyn y llwybr troed cyhoeddus i ucheldir Bryn Ifan.   

Rydyn ni’n mynd i roi’r cyfle gorau i fywyd gwyllt adfer yma, ond dydyn ni ddim yn mynd i adael Bryn Ifan heb ei reoli i “ailwylltio”. Ers miloedd o flynyddoedd, mae pobl wedi dylanwadu ar sut mae Bryn Ifan heddiw; drwy fwyngloddio, ffermio ac annog bywyd gwyllt. Mae’r amgylchedd naturiol; y tywydd, daeareg, dŵr, ansawdd aer a’r pridd wedi creu’r clytwaith o gynefinoedd a welwn hefyd. Er mwyn i fywyd gwyllt ffynnu, bydd pobl yn rhan bwysig o ddyfodol Bryn Ifan; bydd yn parhau i fod yn rhan o'r economi leol, bydd yn cynnig datrysiadau sy'n seiliedig ar natur i newid yn yr hinsawdd, a gyda Gwarchodfa Natur Caeau Tan y Bwlch, bydd yn adnodd cymunedol ac yn gyrchfan i bawb sy'n hoff o fywyd gwyllt. Gan weithio gyda phrosesau naturiol, drwy gydbwysedd o reolaeth amaethyddol, a gwella a chadwraeth bywyd gwyllt, byddwn yn creu llecyn llewyrchus ar gyfer pobl a bioamrywiaeth.

Frances Cattanach, Prif Weithredwraig, Ymddiriedolaeth Natur Gogledd Cymru
Frances.Cattanach@northwaleswildlifetrust.org.uk

Mae caffael a'r rheolaeth barhaus ar Fryn Ifan wedi'i gyllido, a bydd yn cael ei gyllido, drwy ystod eang o ffynonellau, gan gynnwys y canlynol:

•  Rhodd hael gan Aviva, fel rhan o brosiect mawr ledled y DU gyda’r Ymddiriedolaethau Natur i adfer ac ehangu coedwigoedd glaw Prydain. Edrychwch ar First locations for The Wildlife Trusts’ Atlantic rainforest recovery programme announced a New fund to help The Wildlife Trusts restore rainforests of Britain.
• Cefnogaeth gan ein miloedd o aelodau unigol a chyfranwyr, gan gynnwys y rhai a gyfrannodd at ein hapêl gyhoeddus ym mis Ebrill 2023 – ni fyddem yn gallu gwneud hebddoch chi, a byddwn yn parhau i fod angen eich help.
• Ein cronfeydd ariannol anghyfyngedig ein hunain, gan gynnwys y rhai a gefnogir gan aelodaeth a rhoddion mewn Ewyllysiau.
• Amrywiaeth eang o grantiau, gan gynnwys rhai o ffynonellau cyhoeddus ac ymddiriedolaethau elusennol

Mae’n gymysgedd cyllido cymhleth oherwydd mae ein cynlluniau helaeth ni ar gyfer adferiad byd natur ym Mryn Ifan yn gymhleth eu hunain – mae’n gyfle gwych! Mae ein gweledigaeth yn cynnwys adfer coetiroedd, rheoli gwlybdiroedd, amaethyddiaeth adfywiol, ymgysylltu â’r gymuned a mwy – a byddem wrth ein bodd pe baech chi yn rhan ohono.