Tra mae grwn y combein, y tractor a’r byrnwr yn parhau drwy’r dydd a ddim yn stopio efallai tan ymhell y tu hwnt i’r gwyll, rydyn ni’n hynod ddiolchgar am yr amrywiaeth eang o fywyd gwyllt mae’r tyfwyr ymroddedig wedi ei gefnogi ar eu ffermydd: o löyn byw y fritheg arian a gwenyn turio i lygod pengrwn y maes a llygod eraill, a thylluanod gwynion a chudyllod.

 

Nid dim ond stiwardiaid y tir yw ffermwyr Jordans, yn creu bwyd i fwydo cymunedau cyfan; maen nhw’n geidwaid byd natur, gan greu ecosystemau bywiog sy'n cynnal amrywiaeth gyfoethog o fywyd gwyllt. Gyda'i gilydd mae'r tyfwyr yma’n rheoli mwy na 4,200 o hectarau o dir ar gyfer bywyd gwyllt, gan gynnwys tua 776 o gilometrau o wrychoedd a 548 o hectarau o ymylon caeau. Mae'r tyfwyr yma’n enghraifft o'r hyn y mae ffermio mewn cytgord gyda byd natur yn ei olygu. 

Wrth galon y bartneriaeth yma mae ymrwymiad i arferion ffermio cynaliadwy sydd o fudd i’r tir ac yn adfer bywyd gwyllt. Mae’r tyfwyr, gydag arweiniad eu cynghorwyr fferm lleol yn yr Ymddiriedolaethau Natur, yn gweithio’n ddiflino i greu a chynnal gwrychoedd, sefydlu ymylon blodau gwyllt ac adfer dyfrffyrdd - gyda phob un ohonynt yn hanfodol ar gyfer bywyd gwyllt ac yn cyfrannu at gyflwr yr amgylchedd a llwyddiant eu ffermydd.  

Cymerwch, er enghraifft, George Morris o Manor Farm yn Hoggeston, Swydd Buckingham. Ers cenedlaethau, mae teulu George wedi ffermio’r tir yma, ac maen nhw bob amser wedi rhoi pwyslais cryf ar gefnogi’r bywyd gwyllt lleol. Mae George wedi bod yn tyfu ceirch i Jordans ers dros 20 mlynedd ac mae ei ymylon blodau gwyllt yn darparu neithdar a phaill ar gyfer gwenyn a glöynnod byw, sydd, yn eu tro, yn cynnal yr adar a’r ystlumod sy’n galw’r fferm yn gartref. Mae fferm George yn dyst i’r syniad y gall ffermio a byd natur gydfodoli mewn ffordd sydd o fudd i’r ddau.

Mae cynghorwyr yr Ymddiriedolaethau Natur, fel Giles Strother sy'n gweithio gyda George, yn chwarae rhan hanfodol yn y bartneriaeth yma. Maen nhw'n rhoi cyngor arbenigol ar sut i reoli'r tir i sicrhau’r budd gorau i fywyd gwyllt. Mae Giles, er enghraifft, wedi canmol fferm y Morrisiaid am ei rheolaeth ardderchog ar wrychoedd a'r amrywiaeth o gynefinoedd mae'n eu cynnal. Mae'r cydweithio yma’n sicrhau bod y ffermydd nid yn unig yn bodloni safon bywyd gwyllt y JFP ond hefyd yn cyfrannu at rwydweithiau adfer natur ehangach.

Enghraifft ysbrydoledig arall yw Guy Tucker ar Fferm Greenhall yn Swydd Hertford. Mae agwedd arloesol Guy tuag at ffermio wedi arwain at greu cynefinoedd gwerthfawr ar gyfer adar ffermdir bach, fel bras yr ŷd a’r bras melyn. Drwy dorri ei gnydau grawn yn uwch oddi ar y ddaear, yn anfwriadol creodd Guy hafan ddiogel i'r adar yma, gan roi cyfle iddyn nhw ddianc rhag ysglyfaethwyr a ffynnu. Dyma un yn unig o’r nifer o ffyrdd y mae Guy yn llwyddo i gefnogi bywyd gwyllt ar dir ei fferm.

Mae effaith yr ymdrechion hyn yn ymestyn y tu hwnt i ffermydd unigol. Mae gwaith Mark Tufnell yn Swydd Gaerloyw, lle mae wedi plannu mwy na 1,000 o fetrau o wrychoedd newydd, yn dangos pwysigrwydd cysylltedd wrth greu tirweddau sy’n gyfeillgar i fywyd gwyllt. Mae'r gwrychoedd hyn nid yn unig yn darparu bwyd a chysgod i fywyd gwyllt ond hefyd yn cysylltu gwahanol gynefinoedd, gan alluogi rhywogaethau i symud ar draws y dirwedd.

Yn Hampshire, mae ymroddiad Nick Rowsell i adfer glaswelltiroedd sialc, un o’r cynefinoedd sy’n wynebu’r bygythiad mwyaf yn y DU, yn dangos potensial ffermio i wyrdroi dirywiad amgylcheddol. Gyda chefnogaeth ei gynghorydd mewn Ymddiriedolaeth Natur, mae Nick wedi creu rhwydwaith o gynefinoedd sy’n cynnal amrywiaeth eang o rywogaethau, o löynnod byw i adar ysglyfaethus. Mae ei fferm yn enghraifft wych o sut gall arferion ffermio cynaliadwy gyfrannu at nodau cadwraeth ehangach.

Wrth i ni ddathlu tymor y cynhaeaf, mae’n bwysig cydnabod ac anrhydeddu’r tyfwyr sy’n gwneud gwahaniaeth. Mae eu hymrwymiad i ffermio gyda byd natur, gyda chefnogaeth partneriaeth Jordans gyda’r Ymddiriedolaethau Natur, yn helpu i greu dyfodol mwy cynaliadwy a chyfeillgar i fywyd gwyllt.

I lawer o ffermwyr, mae’r cynhaeaf yn fwy na dim ond gwaith; mae'n ffordd o fyw. Mae’r cysylltiad â’r tir, y boddhad o weld cnwd da yn dod i mewn a phresenoldeb bywyd gwyllt yn cydblethu. Yn yr eiliadau hyn, fe hoffem ddiolch o galon iddynt am eu gwaith caled. Ar fferm JFP, mae'r cynhaeaf yn ddathliad gwirioneddol o fywyd, mae byd natur wedi'i feithrin a natur wyllt mewn cytgord.

Yma yng Ngogledd Cymru, mae ein cynghorwyr rheoli tir ni’n annog ac yn cefnogi ffermwyr yng Ngogledd Cymru i arallgyfeirio eu cnydau, i greu mosäig o dir pori a thir âr sydd o fudd i gasgliad ehangach o adar, infertebrata a blodau gwyllt. 

Planhigion âr yw un o’r grwpiau o blanhigion gwyllt sy’n wynebu’r bygythiad mwyaf difrifol yng Nghymru, fel Blodyn Menyn yr Ŷd (Ranunculus arvensis) neu Gynffon y Llygoden (Myosurus minimus), sydd i’w gweld yn ein gwarchodfa ni yn Wrecsam, Gwarchodfa Natur Old Pulford Brook Meadows.