Ym mhedwaredd rhan, a rhan olaf ein cyfres 'Cân yr Adar yn Spinnies', byddwn yn sôn am Guddfan Viley. Ond mae’n werth rhoi eiliad hefyd cyn dod i fyny i’r guddfan yma i wrando ar yr adar ar hyd ymyl y ffordd dawel.

Byddwch yn ymwybodol o'r ceir sy'n gyrru yn ôl ac ymlaen i'r maes parcio a chadwch i ochr y ffordd. Ond, os byddwch chi’n stopio ac yn gwrando yma, fe sylwch chi ar y brain, yn uchel i fyny yn y coed, yn crawcian uwch eich pen, ac, os byddwch chi’n gwrando’n astud, byddwch hefyd yn gallu clywed cri “ciac” neu “tjac” jac-y-do. I rai, efallai bydd y gri yma’n swnio fel ei fod yn dweud 'jac-jac', fel ei enw.

Bydd ysguthanod hefyd yn eistedd i fyny yn y coed uchel, yn cwynfan “cŵ-CŴ-CŴ-cŵ-cŵ-ciw” meddal a chryg, a hefyd mae posib gweld adar bach, fel y robin goch a thitwod, yn cuddio yng nghanol canghennau’r coed a’r gwrychoedd, os oes gennych chi lygad craff. Mae’r robin goch yn canu drwy gydol y flwyddyn bron ac mae ei gân yn eithaf uchel yn aml ac yn hawdd ei chlywed. Mae ei gân yn amrywio o sain “tic-ic-ic” i delor amrywiol melys a chyfoethog.

Wrth i’r tymhorau newid, mae digonedd o adar yn ymweld â gwarchodfa natur Spinnies Aberogwen hefyd, gan ddod i’r ardal i fagu, fel y siff-siaff a’r telor penddu, a llawer mwy. Wrth i’r adar cân mudol yma ymweld â Spinnies Aberogwen a’r DU, byddwch yn aml yn clywed mwy o’u cân na’u cri.

Mae cân y siff-siaff yn un eithaf hawdd ei dysgu, gan ei bod yn dweud ei enw ei hun “tshiff, tshaff, tshiff, tshaff”. Alaw debyg i ffliwt ydi cân y telor penddu, sydd wedi hawlio’r llysenw “Eos y Gogledd” iddo ac mae ei gri yn delor sgwrslyd.

Gallwch hefyd weld adar rhydio yng nghae’r ffermwr, wrth i chi gerdded i fyny’r ffordd. Mae allanfa'r gwastadedd llanwol sy'n rhedeg o dan Spinnies Aberogwen yn dod allan yn un o'r caeau, ar draws i Guddfan Viley, gan greu llif o ddŵr yn y cae yma, y mae'r adar rhydio wrth eu bodd yn treulio rhywfaint o amser padlo ynddo, heb boeni dim am y defaid sy’n pori yn y cae. Fodd bynnag, oherwydd y cynnydd yn y llifogydd sy’n digwydd oherwydd newid hinsawdd, wrth i ni gael mwy o dywydd garw a llanwau uwch yn Spinnies Aberogwen, fe all y nant yma fod yn llawer mwy yn aml, yn enwedig ar ôl cyfnod o law.

Cuddfan Viley

Cuddfan Viley yw’r ail guddfan y byddwch chi’n dod o hyd iddi wrth ochr y ffordd wrth i chi deithio i fyny tuag at y maes parcio, a dyma ein cuddfan fwyaf newydd, felly nid yw bob amser yn gyfarwydd. Doedd dim giât ar y guddfan hon yn wreiddiol, dim ond agoriad yn y coed yn arwain at y llwybr, felly roedd yn hawdd i bobl fethu gweld y guddfan yma, ond bellach mae giât ddu newydd wedi’i hychwanegu at y fynedfa. Mae sgriniau wedi'u hadeiladu o amgylch y llwybr cerdded tuag at y guddfan. Bydd y sgriniau yma’n cael eu llenwi gyda naddion er mwyn galluogi i eco-gynefin ffynnu i'r adar a llawer o rywogaethau eraill sy'n byw o amgylch Spinnies Aberogwen.

Weithiau mae’r llwybr i fyny at y guddfan wedi’i amgylchynu gan ddŵr o’r môr-lyn, ac yn y llwyni o’i amgylch fe allwch chi weld a chlywed adar y to yn gwibio o un lle i’r llall.

Mae gan Guddfan Glas y Dorlan a Chuddfan Viley fwy o olau yn dod drwodd wrth i chi gamu i mewn, ond gall y Brif Guddfan fod yn eithaf tywyll pan fydd y drysau wedi’u cau, felly mae'r cuddfannau yma’n arbennig o dda i'r rhai sy'n mwynhau ffotograffiaeth (er bod ffotograffwyr yn mwynhau'r Brif Guddfan yn fawr iawn hefyd, gan fod ganddi ofod ehangach a mwy o olygfeydd i ddal lluniau da o'r adar yno).

Y tu mewn i'r guddfan, fe allwch chi weld adar y to yn aml, yn gwibio i mewn ac allan o ganghennau'r llwyni ochr yn ochr â'r teclynnau bwydo, yn canu cân ac yn trydar yn fywiog iawn, weithiau'n gwneud sŵn "tshyrp, tshyrp, tshyrp, tship". Mae bras y cyrs wedi'u gweld ger y llwyni o amgylch y teclynnau bwydo hefyd. Mae eu cri yn eithaf byr ond yn debyg iawn i ryw dincial, fel “srip, srip, srip-sî-sî-sî stitip-itip-itipip”.

Os ydych chi'n dawel iawn ac yn amyneddgar iawn, efallai y byddwch chi hefyd yn gweld rhegen ddŵr, yn sbecian allan o dan y llwyni yma. Mae'r rhegen ddŵr yn swil iawn yn aml ac yn hoffi cylchu'r ardal cyn camu allan o ddiogelwch yr isdyfiant, felly fe allwch chi fod yn aros yn hir iawn. Mae'n gwneud sain “cipcipcipcipcip” ailadroddus a hefyd gall wichian yn debyg i fochyn.

Mae cymaint o adar yn Spinnies Aberogwen sydd heb eu crybwyll yma, yn enwedig wrth i’r tymhorau fynd a dod, ac rydych chi’n gallu gweld pob aderyn yn unrhyw un o’r tair cuddfan a hefyd tra byddwch chi allan yn cerdded ar hyd llwybrau’r coetir a'r draethlin.

BLAENOROL: Cân yr Adar yn Spinnies Rhan 3